Tien keer je handen wassen nadat je in de supermarkt bent geweest. Of iedere keer voordat je de deur uit gaat checken of het gasfornuis wel echt uit staat. Iedereen heeft zo wel zijn rituelen of bijgeloof, maar bij een obsessieve compulsieve stoornis ervaar je een dwang om bepaalde handelingen uit te voeren. Deze dwang komt vaak voort uit terugkerende gedachten of beelden die je een onrustig gevoel geven.
Hoe weet je nu of je een obsessieve compulsieve stoornis hebt? En nog belangrijker: hoe ga je ermee om?
Wat is obsessieve compulsieve stoornis?
Een obsessieve compulsieve stoornis, vaak afgekort met OCS, is een dwangstoornis. Wanneer je deze stoornis hebt, ervaar je dwanggedachten en/of voer je dwanghandelingen uit. Deze gedachten hebben een grote impact op je dagelijks leven. Niet alleen nemen ze veel tijd in beslag, maar ook kan je veel onrust en angst ervaren wanneer je geen antwoord geeft op je dwanggedachten.
Je leest vaak extreme voorbeelden van dwangstoornissen. Denk bijvoorbeeld aan iemand die het lichtknopje 50 keer uit en aan moet doen voordat hij/zij kan gaan slapen. Dit kan ook voorkomen in het echt, maar in de praktijk uit OCS zich ook vaak op andere manieren. Zo zijn de dwangrituelen niet altijd zichtbaar. Iemand kan ook in zijn hoofd dwangmatig bezig zijn met bepaalde gedachten. [1]
Voorbeelden van OBS:
- Schoonmaakdrang
- Smetvrees
- Controledwang
- Teldwang
- Trichotillomanie
Hoe herken je een dwangstoornis?
Een dwangstoornis kenmerkt zich vaak door twee verschillende symptomen: dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies). De gedachten zorgen voor onrust en de dwanghandelingen zorgen vervolgens voor verlichting.
Dwanggedachten (obsessies)
Iemand met OCS ervaart vaak dwanggedachten of -beelden. Dit zijn gedachten waarvan de persoon vaak weet dat ze irrationeel zijn, maar toch blijven ze bestaan. Deze gedachten kunnen overal over gaan, zoals schoonmaken, besmetting, symmetrie, rampen, agressie en seks.
Het is alsof je niets kunt doen om de gedachten te voorkomen. Ze zitten nu eenmaal in je hoofd en veroorzaken veel onrust. Je probeert de gedachten uit de weg te gaan of te onderdrukken, maar dit kan de klachten alleen maar erger maken.
Dwanghandelingen (compulsies)
Om met de dwanggedachten om te gaan, voert een persoon met OCS vaak dwanghandelingen uit. Dit zijn handelingen die vaak moeten worden herhaald. Denk bijvoorbeeld aan handen wassen, het lichtknopje aan en uit doen of tot 100 tellen. Deze handelingen kunnen in werkelijkheid plaatsvinden, maar soms zitten ze ook in het hoofd van een persoon. Iemand kan bijvoorbeeld in gedachten gaan bidden of bepaalde zinnen herhalen.
De reden waarom mensen met een obsessieve compulsieve stoornis vaak dwanghandelingen uitvoeren, is omdat het voor verlichting zorgt. Ze willen de angst of onrust verminderen of voorkomen. En vaak wordt er gedacht dat er iets ergs gebeurt wanneer de handeling niet wordt uitgevoerd, zoals het overlijden van een dierbare of het plaatsvinden van een ramp. Diegene weet vaak dat het niet realistisch is, maar neemt toch het zekere voor het onzekere.
Helaas zorgt het uitvoeren van een dwanghandeling slechts even voor verlichting, totdat er weer een dwanggedachte voorbij komt.
Mogelijke oorzaken
Er wordt veel onderzoek gedaan naar dwangstoornissen, toch is er nog geen duidelijke oorzaak voor OCS gevonden. Wel zijn er enkele risicofactoren ontdekt die kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van een dwangstoornis. [2]
- Erfelijkheid
Wanneer iemand in jouw familie een dwangstoornis heeft, is de kans groter dat jij het ook ontwikkeld.
- Persoonlijkheid
Iemands persoonlijkheid speelt een rol bij de ontwikkeling van een dwangstoornis. Ben je bijvoorbeeld uit jezelf al snel angstig? Of voel je de behoefte om alles in je omgeving te controleren? Dan kan dit een oorzaak zijn van OSC.
- Persoonlijke gebeurtenissen
Heb je iets traumatisch meegemaakt, zoals een overlijden in de familie, een ongeluk of misbruik? Stressvolle en traumatische gebeurtenissen vergroten de kans op het ontwikkelen van een dwangstoornis en angststoornis.
Wat zijn de gevolgen?
Iedereen controleert wel eens of de fietssleutel niet nog in het slot zit of dat het gasfornuis wel echt uit staat. Hier is niets mis mee. Echter, wanneer je een obsessieve compulsieve stoornis hebt, zijn de gevolgen groot.
Je bent een groot deel van de dag bezig met het uitvoeren van dwanghandelingen. Soms kost het wel meer dan een uur per dag. Dit is niet alleen onhandig, maar zorgt er ook voor dat je vaak te laat komt. En dit kan bij belangrijke afspraken, zoals een vergadering op het werk, erg vervelend zijn.
Ook mentaal heeft het gevolgen. De angstige gedachten zijn vervelend en kunnen je gedurende de dag afleiden. Ook anderen hebben door dat je te laat komt of dat je sneller afgeleid bent, wat invloed kan hebben op je sociale leven.
Behandeling obsessieve compulsieve stoornis
Het is erg lastig om je dwanggedachten en -handelingen te negeren. Als je dit probeert, kan het zo’n onrustig of angstig gevoel geven dat je je er toch maar weer aan over heeft. Om de klachten die gepaard gaan met een obsessieve compulsieve stoornis te verminderen, kan een behandeling bij een psycholoog effectief zijn.
Een psycholoog zet onder andere exposure therapie en cognitieve gedragstherapie in om je klachten te verminderen. Je gaat aan de slag met het veranderen van bange gedachten naar meer realistische gedachten. Bijvoorbeeld: als ik niet tot 100 tel wanneer ik het huis verlaat, gebeurt er helemaal niets. [3]
Bij een obsessieve compulsieve stoornis ontvangt ieder persoon een behandelplan op maat. Ieder persoon is anders en daarom wordt de behandeling volledig op jouw situatie aangepast.
Behoefte aan hulp?
Herken je symptomen van een dwangstoornis? Moet je bijvoorbeeld een bepaalde handeling vaak achter elkaar uitvoeren? Of betrap je jezelf er op dat je steeds aan hetzelfde onderwerp denkt? Een Obsessieve Compulsieve Stoornis kan een grote impact hebben op je leven. Soms beïnvloedt het zelfs je werk of je sociale contacten.
Heb je behoefte aan hulp? Of wil je een behandeling voor jouw dwangstoornis starten? Bij OCS ontvang je altijd een behandeling op maat zodat je zo goed mogelijk kunt leren leven met je dwangklachten. Onze psychologen helpen je graag.
Veelgestelde vragen over Obsessieve Compulsieve Stoornis:
Komt Obsessieve Compulsieve Stoornis vaak voor?
In Nederland heeft ongeveer 1 tot 3% last van een dwangstoornis. Het komt evenveel voor bij mannen en vrouwen. [1]
Is OSC hetzelfde als smetvrees?
Smetvrees is een vorm van OCS. Iemand met smetvrees is bang voor besmetting of viezigheid en kan hierdoor een obsessie over besmetting en schoonmaken ontwikkelen. Echter, er zijn ook andere vormen van OCS.
Welke therapieën helpen bij OCS?
Een behandeling bij een dwangstoornis bestaat vaak uit exposure therapy of cognitieve gedragstherapie. Je ontvangt altijd een persoonlijk behandelplan bij een psycholoog. [3]
Bronnen:
[1] Nederlands Herseninstituut. (z.d.) Obsessieve compulsieve stoornis (OCS) https://herseninstituut.nl/over-het-brein/obsessieve-compulsieve-stoornis-ocs/
[2] Lentis. (z.d.). Dwangstoornis (OCD). https://www.lentis.nl/probleem/dwangstoornis-ocd/
[3] Thuisarts.nl. (z.d.). Ik kies een behandeling voor mijn dwangstoornis. https://www.thuisarts.nl/dwangstoornis/ik-kies-behandeling-voor-mijn-dwangstoornis
Amsterdam UMC. (z.d.). Behandeling obsessieve compulsieve stoornis (OCS). https://www.amsterdamumc.nl/nl/patienteninformatie/behandeling-obsessieve-compulsieve-stoornis-ocs.htm