Vervelende opmerkingen van een collega, een docent die je op een ongepaste manier aanraakt of iemand in je omgeving die tegen willens en wetens in over je grenzen gaat: grensoverschrijdend gedrag komt op veel plekken voor en kan verschillende vormen aannemen.
We weten er steeds meer over en durven er iets makkelijker over te praten, maar toch kan het nog steeds lastig zijn om grensoverschrijdend gedrag te herkennen. En nog lastiger: hoe je hier mee om moet gaan. Twijfel je of je te maken hebt gekregen met (seksueel) grensoverschrijdend gedrag? Wij zetten een aantal voorbeelden op een rij en leggen uit wat je kunt doen.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
We spreken van grensoverschrijdend gedrag wanneer iemand de grenzen van een ander niet respecteert. Dit klinkt best algemeen en dat is het eigenlijk ook. Er vallen namelijk veel verschillende gedragingen en uitingen onder grensoverschrijdend gedrag. Zo kan het zich bijvoorbeeld uiten in ongewenste opmerkingen, pesterijen, discriminatie en zelfs seksueel misbruik. En het gebeurt zowel offline als online.
Helaas komt het steeds vaker voor dat grenzen niet gerespecteerd worden. Zo blijkt dat ruim 1,8 miljoen mensen van 16 jaar slachtoffer zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag. [1] Daarnaast komen pesterijen, discriminatie en seksuele intimatie veelvuldig voor binnen organisaties. Zo bleek uit onderzoek van CNV dat bijna 3 miljoen werkenden zich weleens geïntimideerd heeft gevoeld op de werkvloer.
Vormen van grensoverschrijdend gedrag
Aangezien het vele vormen kan aannemen, is het soms lastig om te weten wat nu wel en niet als grensoverschrijdend wordt beschouwd. Het ongewenste gedrag kan vrijwel overal voorkomen: op school, werk en in relaties. Daarnaast kan het fysiek, emotioneel en seksueel zijn.
Dit zijn een aantal vormen van grensoverschrijdend gedrag:
- Intimidatie: bijvoorbeeld dreigen met ontslag wanneer iemand geen extra uren werkt.
- Seksuele intimidatie: bijvoorbeeld het maken van seksueel getinte grappen.
- Seksueel misbruik: bijvoorbeeld iemand onder druk zetten om seksuele handelingen te verrichten.
- Pesten: bijvoorbeeld het opzettelijk buitensluiten van iemand.
- Racisme: bijvoorbeeld het maken van beledigende opmerkingen over iemands etniciteit.
- Discriminatie: bijvoorbeeld iemand buitensluiten van bepaalde functies omdat iemand ‘te jong’ of ‘te oud’ is.
- Agressie: bijvoorbeeld het gebruiken van fysiek geweld.
Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer
Grensoverschrijdend gedrag gaat vaak samen met macht. Om deze reden komt het vaak voor op de werkvloer. Iemand met een machtspositie heeft meer controle over anderen en kan hierdoor misbruik maken van zijn of haar positie. Het kan lastig zijn voor slachtoffers om het gedrag te melden of aan te kaarten omdat er angst bestaat voor de gevolgen. Zo denken slachtoffers vaak dat zijn/haar baan op het spel staat wanneer zij spreken over grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer.
Wanneer grensoverschrijdend gedrag langdurig plaatsvindt en hier niets aan wordt gedaan, kan dit uiteindelijk leiden tot een burn-out en langdurig ziekteverzuim. [2]
Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Onder grensoverschrijdend gedrag valt ook seksueel grensoverschrijdend gedrag. Wist je dat 6 op de 10 vrouwen weleens te maken heeft gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag? [2] Het is een groot actueel probleem dat gelukkig steeds meer in de aandacht komt.
Onder seksueel grensoverschrijdend gedrag verstaan we onder andere ongewenste seksuele opmerkingen en aanrakingen, seksuele intimitatie en seksueel misbruik. Ook nafluiten op straat of het krijgen van ongewenste seksueel getinte berichten valt eronder.
Tegenwoordig zijn er steeds meer vormen van seksueel overschrijdend gedrag strafbaar. Ook voor online intimidatie zijn er nieuwe wetten in het strafboek opgesteld. Seksueel misbruik is altijd strafbaar. Kies er zelf voor of je aangifte wilt doen of niet. [3]
De gevolgen van grensoverschrijdend gedrag
Grensoverschrijdend gedrag heeft grote gevolgen voor slachtoffers. Niet alleen kan de persoon zich verdrietig of boos voelen, maar ook kunnen er psychische klachten ontstaan. Vooral als een traumatische gebeurtenis, zoals seksueel misbruik, niet goed wordt verwerkt, kan iemand lang last blijven houden van de effecten. Daarom is het belangrijk om hulp te zoeken wanneer de gevolgen van een gebeurtenis je dagelijks leven beïnvloeden.
Mogelijke gevolgen van grensoverschrijdend gedrag zijn:
- Angst
- Paniekaanvallen
- Schaamte
- Schuldgevoel
- Laag zelfbeeld
- Stress
- PTSS
- Burn-out
Praten met een psycholoog
Als je slachtoffer bent van grensoverschrijdend gedrag is het belangrijk om te weten dat het nooit jouw schuld is. Je hoeft je nergens voor te schamen en het is alleen maar goed als je jouw grenzen aangeeft. Toch kan het lastig zijn om iets van het gedrag te zeggen, helemaal als de dader een machtspositie heeft. Onthoud dat je er nooit alleen voor staat. Praat erover met iemand die je vertrouwt en stap eventueel naar een leidinggevende of de HR-afdeling.
Ervaar je psychische klachten door een nare gebeurtenis, zoals intimidatie, seksueel misbruik of ander gedrag? Je kunt altijd terecht bij De Online Psycholoog. Onze online psychologen zijn gespecialiseerd in trauma en bieden een behandeling op maat. Bovendien kan een bedrijfspsycholoog helpen bij het aanpakken en voorkomen van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer.
Plan een gratis kennismaking of stel je vraag via het contactformulier.
Veel gestelde vragen over grensoverschrijdend gedrag
Hoe herken ik grensoverschrijdend gedrag?
Soms kan het lastig zijn om te herkennen of iets grensoverschrijdend gedrag is of niet. Soms wil je het liever niet herkennen. Het gedrag kan subtiel of duidelijk zijn. Het uit zich op verschillende manieren, zoals beledigende opmerkingen, ongewenste aanrakingen en het negeren van jouw grenzen.
Kan ik grensoverschrijdend gedrag melden?
Afhankelijk van de situatie meld je (seksueel) grensoverschrijdend gedrag bij de HR-afdeling, vertrouwenspersoon of bij de politie. Volgens de nieuwe Wet seksuele misdrijven zijn er meer vormen van seksueel overschrijdend gedrag strafbaar. Kies zelf of je aangifte wilt doen of niet. [3]
Hoe verwerk ik (seksueel) grensoverschrijdend gedrag?
Wanneer je slachtoffer bent van grensoverschrijdend gedrag heeft dit een grote impact op je leven. Het verwerken van deze traumatische gebeurtenis kost tijd. Heb geduld en zoek steun tijdens dit proces. Praat erover met je vrienden of familie of maak een afspraak bij een psycholoog.
Bronnen:
[1] Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2023, 23 januari). Seksueel grensoverschrijdend gedrag toegenomen in afgelopen twee jaar. Nieuwsbericht | WODC – Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum. https://www.wodc.nl/actueel/nieuws/2023/01/13/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag-toegenomen-in-afgelopen-twee-jaar#:
[2] Grensoverschrijdend gedrag: voorbeelden. (2024, 22 augustus). Slachtofferwijzer. https://slachtofferwijzer.nl/artikelen/grensoverschrijdend-gedrag-voorbeelden
[3] Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2024, 6 augustus). Nieuwe Wet seksuele misdrijven van kracht. Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2024/07/01/nieuwe-wet-seksuele-misdrijven-van-kracht